خانه امن و شاداب من

مدرسه موقعيتي فراهم مي كند تا دانش آموزان بتوانند فارغ از دغدغه هاي بزرگ سالانه، زندگي را بازي و تمرين كنند و كم كم آماده شوند تا در زمين واقعي زندگي به اجرا درآورند.
الف) شاداب سازي ظاهري مدرسه
محيط ظاهري و فيزيكي شاد بر شادابي و شادماني افراد تأثير دارد. اين بخش شامل:
۱- فضاسازي و زيباسازي حياط مدرسه: ديوارهاي تزيين شده با نقاشي هاي زيبا، سطح زمين مناسب، كاشت درخت و فضاي سبز، قرار دادن نيمكت هاي رنگي، زيبا، تابلوي زيبا در سردر مدرسه، مناسب بودن اندازه محيط مدرسه.
۲- زيباسازي ساختمان مدارس: رنگ آميزي در و پنجره و ساختمان، نصب پرده هاي زيبا، زيباسازي راهروها، كلاس ها و قرار دادن گلدان هاي گل هاي طبيعي و مصنوعي در راهروها، مناسب بودن اندازه كلاس ها و…
۳- زيباسازي و تميز بودن نمازخانه، كتابخانه و كارگاه: استفاده از خوش بو كننده ها، قفسه هاي زيبا، مناسب بودن محيط كتابخانه، نمازخانه و كارگاه.
۴- پوشش هاي ظاهري معلم ها، مدير و كاركنان، دانش آموزان: استفاده از روپوش هاي شاد براي دانش آموزان و همچنين پوشش مرتب و استفاده از رنگ هاي شاد و روشن براي كاركنان مدرسه.
۵- رعايت بهداشت: تميز بودن محيط مدرسه، كلاس ها، بهداشت فردي، اجتماعي، دانش آموزان

 عقیده کولیت کلی (2009)، مدرسه با حمایت از دانش آموزان، باعث افزایش خودآگاهی و حس استقلال و شایستگی در آن‌ها می‌شود.

از نظر هاید، مهم‌ترین عوامل ایجاد شادی در مدرسه عبارت‌اند از: شناخت همه‌جانبه دانش‌آموز و توجه به نیازها و ویژگی‌های او، اعتماد و تفویض مسئولیت متناسب به دانش آموزان، هماهنگی بین معلم و دانش‌آموز.

کروثر (2008) معتقد است که جذابیت محتوای دروس، رژیم غذایی سالم و ورزش نقش بسیار مؤثری در شادی مدرسه دارند؛ به طوری که لذت یادگیری را در دانش آموزان افزایش می‌دهند و میزان مشارکت آن‌ها را هم توسعه می‌بخشند.

میلر(2008) عوامل اساسی برای ایجاد شادی در مدرسه را ارتباط با دوستان، محیط فیزیکی مطلوب، یادگیری مهارت‌های جدید و رشد کردن می‌داند.

ولک (2008) جذابیت فضای مدرسه، ورزش کافی، زمان کافی برای بازی و تفریح، وجود کلاس‌های ورزشی و هنری و تغییر نوع ارزشیابی را مؤلفه‌هایی اثرگذار در شادی مدارس می‌داند. به عقیده گوبین (2005) عامل اصلی ایجاد مدارس شاد، رهبری مشارکتی است.

عباسی‌نیا (1391)، در کتاب خود با عنوان «مدارس شاداب، دانش آموزان شاد» ویژگی مدارس شاد را در مهربانی و روابط انسانی افراد می‌داند. از نظر وی، عوامل مؤثر در شادابی مدارس عبارت‌اند از:

• توجه به فضای فیزیکی مدرسه

• تجدیدنظر در کیفیت فعالیت‌های آموزشی و توجه به شاخص‌های نشاط

• ایجاد روابط انسانی مطلوب

• استفاده از روش‌های فعال تدریس

• آموزش ارزش‌های انسانی

• استفاده از روش‌های ساده و جذاب در آموزش

• معرفی الگوهای مناسب

• تشویق و ارزش‌گذاری فعالیت‌های دانش آموزان برای ایجاد عزت و اعتمادبه‌نفس

• آموزش روابط اجتماعی مناسب به دانش آموزان 

• توجه به معیارهای شادی‌آفرین در سنین مختلف (کودکی: توجه به نیازهای جسمی و روانی ـ ‌نوجوانی: پذیرش فرد از طرف خانواده و گروه هم‌سالان و موفقیت در کارهای شخصی و تحصیلی ـ جوانی: کسب مهارت‌های لازم برای تصدی شغل، پیشرفت در کار و تحصیل) 

در نگاه قرآنی، مراحل متعالی و برتری از کمال وجود دارد ، این مراتب از کمال با بهجت و سروری نامتناهی و بیکران همراه است ،  از طرفی انسان نیز موجودی است که شایسته این شادی و رضایت و خشنودی می‌باشد ، لذا انسان سعید که سرور و شادی همیشگی و مستمر دارد هرگز به شادی مقطعی و گذرا دلخوش نبوده و بسنده نمی‌کند.

مشخصه شادی مستمر و سعادت حقیقی این است که دائمی بوده و برای آن کرانه ای نمی‌توان تصور کرد ، حال آن که شادیهای گذرا ، محدود به یک مقطع بوده حضوری غیردائم و لحظه ای داشته و بعضاً به حالت مقابل خود، یعنی غم و‌اندوه مبدل می‌گردد.

مطابق تعابیر دینی جایگاه شادی های طبیعی و دنیوی که با لذات مادی و محسوس همراهند در زندگی مادی است و جایگاه شادیهای معنوی و اخروی در بهشت های مختلفی است که در طول یکدیگر قرار داشته و برترین آنها در عالیترین بهشت ما یعنی جنت رضوان الهی، همان بهشتی که خداوند سبحان در آن حضور داشته و زیبایی و جمال خود را در آن آشکار ساخته است، جای دارد.

دنیاي صنعتی امروز و پیچیده شدن روابط، میزان ناکامی ها و فشارهاي روانی مردم روبه افزونی گذاشته و زندگی را به کام برخی تلخ کرده است. افراد دیگر به ي نیازهاياولیه راضی نیستند و نیازهاي جدیدي بر گستره ي نیازهاي قبلی پا بر عرصه وجودگذاشته است. در این بین دانش آموزان از این قاعده مستثنی نبوده و نسبت به نسل هاي قبلتکالیف پیچیده تر بر عهده داشته و ملزم به رعایت برنامه ریزي هاي نوین آموزشیمی باشند. گاهی شکستها و ناکامیها باعث دلسردي آنان در حل مسائل می شود و درواقع درماندگی آموخته شده ایجاد می شود. به نظر میرسد، شکستها کمتر باعث بروزعاطفه منفی در افراد شاد می شود و هر شکست با خوشبینی تجربه اي براي رسیدن بهپیروزي تلقی میگردد، اما شادي، خصوصیتی است که تحت تأثیر ویژگی هاي سرشتی و، شخصیتی فرد خصوصاً درون گرایی و برون گرایی قرار دارد(بین بریج1، 2010).از طرف دیگر تحت تأثیر تجارب و یادگیري نیز قرار دارد. در واقع شادي همانند ثروتی است که می توان آن را از دست داد و یا اینکه بر آن افزود. با استفاده از روش هايشادي بخش در جریان آموزش و برنامه ریزي آموزشی فراگیران، می توان علاوه بر ایجادمحیطی رضایت بخش براي دانش آموز، با بسیاري دیگر از مشکلات از جمله میزان غیبت،دیرآمدگی، بی حوصلگی و کسالت در کلاس درس، امراض جسمی و روحی و در نهایت
مسأله افت تحصیلی، مقابله شود و محیطی فراهم شود که امکانات فراگیري مؤثردانش آموز در نظر گرفته شود. لذا توجه به تأثیر روش هاي شادي بخش در برنامه ریزيآموزشی دوره هاي مختلف تحصیلی ضروري به نظر می رسد(کرافت،2008).

نتایج پیمایش ملی سلامت روان در سال 1390 نشان می دهد که حدود 23/6 درصد از جمعیت 15 تا 64 ساله کشور دچار اختلالات روانی و حدود 12/6 درصد مبتلا به افسردگی هستند(وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی ،1390). سند تحول بنیادین در گزاره شماره 10 بیانیه ارزش ها ، نشاط را به عنوان یکی از گزاره های ارزشی نظام تعلیم و تربیت معرفی می کند. همچنین در فصل پنجم این سند، تربیت انسان سالم و بانشاط به عنوان یکی از اهداف کلان تعلیم و تربیت مطرح شده است (آموزش و پرورش ،1390) . اما متاسفانه با این وجود ، برنامه های درسی امروز در نظام تعلیم و تربیت رسمی ما که معمولا با عناوین و مطالب درسی همراهند و روش های تدریس غیر فعال را می طلبند ، نتیجه ای جز حافظه پروری به جای پرورش خلاقیت و ابتکار و شناخت استعداد ها نداشته و کودکان ما را با نوعی بی نشاطی مواجه ساخته اند(رضایی ، 1386).

«در بهشت جایی است که به آن خانه شادي گفتـه مـیشـود، هـیچ کـس بـه آن وارد نمیشود مگر آنکه موجب شادي کودکان شده باشد.» پیامبر اکـرم(ص)

امـروزه شـادابی و نشاط فضاي آموزشی نقش و جایگاه برجسته اي در مبحث کیفیت و برنامه ریزي آموزشی دارد. به طوري که شور و شوق به تحصیل، فعال شدن حس کنجکاوي و افزایش خلاقیت دانش آموزان ارتباط نزدیکی با وضعیت محوطه آموزشی آنها دارد ایجاد محیط آموزشی بـا نشاط براي دانش آموزان سالهاست که به عنوان یک دغدغه جدي نـزد ـتگذاران و برنامه ریزان آموزش و پرورش مطرح شده است. ایـن مسـأله یکی از نیازهـاي اساسـی دانش آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی است، زیرا کودکان بسیار بصـري هسـتند. آنهـا از محیط و فضاهایی که نشاط و شادابی را القـاء کنـد، لـذت مـی برنـد و بـه دلیـل افـزایش انگیزه ها، پیشرفت هاي چشمگیري در زمینه هـاي علمـی خواهنـد داشـت. اگـر امکانـات، تسهیلات و برنامه ریزي هاي دقیق و متناسب آموزشی بتوانند حس کنجکاوي فراگیران را تحریک کنند و آنها را به سوي خود جذب نماید، این محیط براي آنها نشاط آور و شاداب خواهد بود. بنابراین لازم است والدین و مربیان و همه دست اندرکاران آموزش و پـرورش با همکاري و تعامل، تلاش خود را بکار گیرند تا مراکز آموزشی را به محیط هایی با نشـاط و جذاب براي دانش آموزان تبدیل کنند تا پیشرفت تحصیلی آنها ارتقاء یابد. براي دسـتیابی به تحقق آرمان هاي مربوط به شاداب سازي مدارس جهت پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، باید تحــولات جــدي در نگــرش مــدیران و مســؤولان نظــام آمــوزش و پــرورش و برنامه ریزي هاي آموزشی مطابق با استانداردهاي جهانی ایجاد نمود(نیاز آذری ، 1391).

مدرسه موقعيتي فراهم مي كند تا دانش آموزان بتوانند فارغ از دغدغه هاي بزرگ سالانه، زندگي را بازي و تمرين كنند و كم كم آماده شوند تا در زمين واقعي زندگي به اجرا درآورند.
الف) شاداب سازي ظاهري مدرسه
محيط ظاهري و فيزيكي شاد بر شادابي و شادماني افراد تأثير دارد. اين بخش شامل:
۱- فضاسازي و زيباسازي حياط مدرسه: ديوارهاي تزيين شده با نقاشي هاي زيبا، سطح زمين مناسب، كاشت درخت و فضاي سبز، قرار دادن نيمكت هاي رنگي، زيبا، تابلوي زيبا در سردر مدرسه، مناسب بودن اندازه محيط مدرسه.
۲- زيباسازي ساختمان مدارس: رنگ آميزي در و پنجره و ساختمان، نصب پرده هاي زيبا، زيباسازي راهروها، كلاس ها و قرار دادن گلدان هاي گل هاي طبيعي و مصنوعي در راهروها، مناسب بودن اندازه كلاس ها و…
۳- زيباسازي و تميز بودن نمازخانه، كتابخانه و كارگاه: استفاده از خوش بو كننده ها، قفسه هاي زيبا، مناسب بودن محيط كتابخانه، نمازخانه و كارگاه.
۴- پوشش هاي ظاهري معلم ها، مدير و كاركنان، دانش آموزان: استفاده از روپوش هاي شاد براي دانش آموزان و همچنين پوشش مرتب و استفاده از رنگ هاي شاد و روشن براي كاركنان مدرسه.
۵- رعايت بهداشت: تميز بودن محيط مدرسه، كلاس ها، بهداشت فردي، اجتماعي، دانش آموزان

 عقیده کولیت کلی (2009)، مدرسه با حمایت از دانش آموزان، باعث افزایش خودآگاهی و حس استقلال و شایستگی در آن‌ها می‌شود.

از نظر هاید، مهم‌ترین عوامل ایجاد شادی در مدرسه عبارت‌اند از: شناخت همه‌جانبه دانش‌آموز و توجه به نیازها و ویژگی‌های او، اعتماد و تفویض مسئولیت متناسب به دانش آموزان، هماهنگی بین معلم و دانش‌آموز.

کروثر (2008) معتقد است که جذابیت محتوای دروس، رژیم غذایی سالم و ورزش نقش بسیار مؤثری در شادی مدرسه دارند؛ به طوری که لذت یادگیری را در دانش آموزان افزایش می‌دهند و میزان مشارکت آن‌ها را هم توسعه می‌بخشند.

میلر(2008) عوامل اساسی برای ایجاد شادی در مدرسه را ارتباط با دوستان، محیط فیزیکی مطلوب، یادگیری مهارت‌های جدید و رشد کردن می‌داند.

ولک (2008) جذابیت فضای مدرسه، ورزش کافی، زمان کافی برای بازی و تفریح، وجود کلاس‌های ورزشی و هنری و تغییر نوع ارزشیابی را مؤلفه‌هایی اثرگذار در شادی مدارس می‌داند. به عقیده گوبین (2005) عامل اصلی ایجاد مدارس شاد، رهبری مشارکتی است.

عباسی‌نیا (1391)، در کتاب خود با عنوان «مدارس شاداب، دانش آموزان شاد» ویژگی مدارس شاد را در مهربانی و روابط انسانی افراد می‌داند. از نظر وی، عوامل مؤثر در شادابی مدارس عبارت‌اند از:

• توجه به فضای فیزیکی مدرسه

• تجدیدنظر در کیفیت فعالیت‌های آموزشی و توجه به شاخص‌های نشاط

• ایجاد روابط انسانی مطلوب

• استفاده از روش‌های فعال تدریس

• آموزش ارزش‌های انسانی

• استفاده از روش‌های ساده و جذاب در آموزش

• معرفی الگوهای مناسب

• تشویق و ارزش‌گذاری فعالیت‌های دانش آموزان برای ایجاد عزت و اعتمادبه‌نفس

• آموزش روابط اجتماعی مناسب به دانش آموزان 

• توجه به معیارهای شادی‌آفرین در سنین مختلف (کودکی: توجه به نیازهای جسمی و روانی ـ ‌نوجوانی: پذیرش فرد از طرف خانواده و گروه هم‌سالان و موفقیت در کارهای شخصی و تحصیلی ـ جوانی: کسب مهارت‌های لازم برای تصدی شغل، پیشرفت در کار و تحصیل) 

در نگاه قرآنی، مراحل متعالی و برتری از کمال وجود دارد ، این مراتب از کمال با بهجت و سروری نامتناهی و بیکران همراه است ،  از طرفی انسان نیز موجودی است که شایسته این شادی و رضایت و خشنودی می‌باشد ، لذا انسان سعید که سرور و شادی همیشگی و مستمر دارد هرگز به شادی مقطعی و گذرا دلخوش نبوده و بسنده نمی‌کند.

مشخصه شادی مستمر و سعادت حقیقی این است که دائمی بوده و برای آن کرانه ای نمی‌توان تصور کرد ، حال آن که شادیهای گذرا ، محدود به یک مقطع بوده حضوری غیردائم و لحظه ای داشته و بعضاً به حالت مقابل خود، یعنی غم و‌اندوه مبدل می‌گردد.

مطابق تعابیر دینی جایگاه شادی های طبیعی و دنیوی که با لذات مادی و محسوس همراهند در زندگی مادی است و جایگاه شادیهای معنوی و اخروی در بهشت های مختلفی است که در طول یکدیگر قرار داشته و برترین آنها در عالیترین بهشت ما یعنی جنت رضوان الهی، همان بهشتی که خداوند سبحان در آن حضور داشته و زیبایی و جمال خود را در آن آشکار ساخته است، جای دارد.

دنیاي صنعتی امروز و پیچیده شدن روابط، میزان ناکامی ها و فشارهاي روانی مردم روبه افزونی گذاشته و زندگی را به کام برخی تلخ کرده است. افراد دیگر به ي نیازهاياولیه راضی نیستند و نیازهاي جدیدي بر گستره ي نیازهاي قبلی پا بر عرصه وجودگذاشته است. در این بین دانش آموزان از این قاعده مستثنی نبوده و نسبت به نسل هاي قبلتکالیف پیچیده تر بر عهده داشته و ملزم به رعایت برنامه ریزي هاي نوین آموزشیمی باشند. گاهی شکستها و ناکامیها باعث دلسردي آنان در حل مسائل می شود و درواقع درماندگی آموخته شده ایجاد می شود. به نظر میرسد، شکستها کمتر باعث بروزعاطفه منفی در افراد شاد می شود و هر شکست با خوشبینی تجربه اي براي رسیدن بهپیروزي تلقی میگردد، اما شادي، خصوصیتی است که تحت تأثیر ویژگی هاي سرشتی و، شخصیتی فرد خصوصاً درون گرایی و برون گرایی قرار دارد(بین بریج1، 2010).از طرف دیگر تحت تأثیر تجارب و یادگیري نیز قرار دارد. در واقع شادي همانند ثروتی است که می توان آن را از دست داد و یا اینکه بر آن افزود. با استفاده از روش هايشادي بخش در جریان آموزش و برنامه ریزي آموزشی فراگیران، می توان علاوه بر ایجادمحیطی رضایت بخش براي دانش آموز، با بسیاري دیگر از مشکلات از جمله میزان غیبت،دیرآمدگی، بی حوصلگی و کسالت در کلاس درس، امراض جسمی و روحی و در نهایت
مسأله افت تحصیلی، مقابله شود و محیطی فراهم شود که امکانات فراگیري مؤثردانش آموز در نظر گرفته شود. لذا توجه به تأثیر روش هاي شادي بخش در برنامه ریزيآموزشی دوره هاي مختلف تحصیلی ضروري به نظر می رسد(کرافت،2008).

نتایج پیمایش ملی سلامت روان در سال 1390 نشان می دهد که حدود 23/6 درصد از جمعیت 15 تا 64 ساله کشور دچار اختلالات روانی و حدود 12/6 درصد مبتلا به افسردگی هستند(وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی ،1390). سند تحول بنیادین در گزاره شماره 10 بیانیه ارزش ها ، نشاط را به عنوان یکی از گزاره های ارزشی نظام تعلیم و تربیت معرفی می کند. همچنین در فصل پنجم این سند، تربیت انسان سالم و بانشاط به عنوان یکی از اهداف کلان تعلیم و تربیت مطرح شده است (آموزش و پرورش ،1390) . اما متاسفانه با این وجود ، برنامه های درسی امروز در نظام تعلیم و تربیت رسمی ما که معمولا با عناوین و مطالب درسی همراهند و روش های تدریس غیر فعال را می طلبند ، نتیجه ای جز حافظه پروری به جای پرورش خلاقیت و ابتکار و شناخت استعداد ها نداشته و کودکان ما را با نوعی بی نشاطی مواجه ساخته اند(رضایی ، 1386).

«در بهشت جایی است که به آن خانه شادي گفتـه مـیشـود، هـیچ کـس بـه آن وارد نمیشود مگر آنکه موجب شادي کودکان شده باشد.» پیامبر اکـرم(ص)

امـروزه شـادابی و نشاط فضاي آموزشی نقش و جایگاه برجسته اي در مبحث کیفیت و برنامه ریزي آموزشی دارد. به طوري که شور و شوق به تحصیل، فعال شدن حس کنجکاوي و افزایش خلاقیت دانش آموزان ارتباط نزدیکی با وضعیت محوطه آموزشی آنها دارد ایجاد محیط آموزشی بـا نشاط براي دانش آموزان سالهاست که به عنوان یک دغدغه جدي نـزد ـتگذاران و برنامه ریزان آموزش و پرورش مطرح شده است. ایـن مسـأله یکی از نیازهـاي اساسـی دانش آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی است، زیرا کودکان بسیار بصـري هسـتند. آنهـا از محیط و فضاهایی که نشاط و شادابی را القـاء کنـد، لـذت مـی برنـد و بـه دلیـل افـزایش انگیزه ها، پیشرفت هاي چشمگیري در زمینه هـاي علمـی خواهنـد داشـت. اگـر امکانـات، تسهیلات و برنامه ریزي هاي دقیق و متناسب آموزشی بتوانند حس کنجکاوي فراگیران را تحریک کنند و آنها را به سوي خود جذب نماید، این محیط براي آنها نشاط آور و شاداب خواهد بود. بنابراین لازم است والدین و مربیان و همه دست اندرکاران آموزش و پـرورش با همکاري و تعامل، تلاش خود را بکار گیرند تا مراکز آموزشی را به محیط هایی با نشـاط و جذاب براي دانش آموزان تبدیل کنند تا پیشرفت تحصیلی آنها ارتقاء یابد. براي دسـتیابی به تحقق آرمان هاي مربوط به شاداب سازي مدارس جهت پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، باید تحــولات جــدي در نگــرش مــدیران و مســؤولان نظــام آمــوزش و پــرورش و برنامه ریزي هاي آموزشی مطابق با استانداردهاي جهانی ایجاد نمود(نیاز آذری ، 1391).